Staniewicz Jerzy Zbigniew (1903–1952), komandor, szef Wydziału Marynarki Wojennej w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. Ur. 6 VIII w Kuźniecku na Syberii, był synem Justyna (1870–1917), sędziego, w czasie pierwszej wojny światowej działacza Polskiego Tow. Pomocy Ofiarom Wojny w Barnawale, i Wandy z Kreibichów.
W r. 1914 podjął S. naukę w rosyjskim gimnazjum państwowym. W lutym 1919, po ukończeniu piątej klasy, wstąpił jako ochotnik do formowanej na Syberii 5. Dyw. Strzelców WP, w której był kanonierem w 5. p. artylerii lekkiej; dn. 10 I 1920 ukończył tam kurs podoficerski. Po podpisaniu 20 I t.r. aktu kapitulacji wobec wojsk sowieckich na stacji Klukwiennaja w okolicy Krasnojarska i rozwiązaniu dywizji S. pozostał w Krasnojarsku i pracował kolejno jako robotnik w fabryce potasu oraz cieśla w Zarządzie Związku Zawodowego Chemików. Do Polski repatriował się w październiku 1921.
Po dwóch miesiącach kwarantanny odbytej w obozie pod Dęblinem otrzymał S. przydział do 30. p. artylerii we Włodawie, skąd na własną prośbę przeniesiono go do baonu szkolnego w Wilnie. Tam jesienią 1923 zdał jako eksternista egzamin maturalny, po czym ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie (12 IX 1923 – 1 VII 1924) i Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej (MW) w Toruniu (w r. 1927, z 5. lokatą) otrzymując stopień podporucznika marynarki w korpusie morskim (ze starszeństwem od 15 VIII t.r.). Służbę w MW rozpoczął jako oficer wachtowy na ORP «Wilia» (listopad 1927 – maj 1928). Następnie był adiutantem komendanta Szkoły Podchorążych MW w Toruniu komandora por. dypl. Stefana Frankowskiego (do 15 V 1929), oficerem wachtowym na torpedowcu ORP «Ślązak», a od września t.r. kierownikiem referatu w Oddz. Planowania Kierownictwa MW w Warszawie w stopniu porucznika marynarki (starszeństwo od 15 VIII). W tym okresie opublikował w „Przeglądzie Morskim” opracowanie pt. Marynarka Wojenna w pierwszych latach istnienia Polski Odrodzonej (1930 nr 14). W sierpniu 1930 rozpoczął roczny kurs broni podwodnej w Tulonie we Francji, po czym powrócił do Kierownictwa MW jako referent w Szefostwie Broni Podwodnej. Od sierpnia 1933 do poł. kwietnia 1935 był zastępcą dowódcy torpedowca ORP «Ślązak», a po awansie w marcu 1935 na kapitana marynarki dowodził nim jeszcze do lipca t.r. Przeniesiony do Dowództwa Sztabu Floty, sprawował tam do czerwca 1936 funkcję oficera broni podwodnej, po czym znów dowodził torpedowcem ORP «Ślązak» (czerwiec 1936 – marzec r.n.) i następnie ORP «Podhalanin». Dn. 1 VIII 1937 został szefem Wydz. Organizacyjno-Mobilizacyjnego w sztabie Dowództwa Floty; na stanowisku tym wniósł duży wkład w przygotowanie i organizację oddziałów obrony Wybrzeża. Od marca 1939 przeprowadzał mobilizację wszystkich oddziałów podległych Dowództwu Floty.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. służył S. w sztabie Dowództwa Floty na Helu. Organizował nowe oddziały złożone z ochotników i marynarzy dla obrony Kępy Oksywskiej i Helu. Wzięty do niewoli po kapitulacji Helu (2 X), więziony był w oflagach: X C w Nienburgu (Hanower), XVIII B w Spittalu (Austria) i II C w Woldenbergu (Dobiegniew na Pomorzu, tu od 2 VI 1940), gdzie zbierał dane i spisywał notatki dotyczące wrześniowej obrony Wybrzeża. Uwolniony 28 I 1945 w wyniku ofensywy armii radzieckiej, powrócił do kraju.
Dn. 17 II 1945 zgłosił się S. do Rejonowej Komendy Uzupełnień w Bydgoszczy. Od 15 IV t.r. pracował jako referent w Wydz. Morskim Urzędu Woj. w Gdańsku. Powołany 7 V do służby w MW i zweryfikowany w stopniu komandora podporucznika (ze starszeństwem od 1 VI 1944) objął w czerwcu stanowisko szefa sztabu 1. Samodzielnego Morskiego Baonu Zapasowego w Gdańsku. Dn. 1 IX wyznaczono go na pomocnika szefa Oddz. Operacyjno-Wyszkoleniowego w Sztabie Głównym MW, a 7 XII mianowano tamże szefem Oddz. Organizacyjno-Mobilizacyjnego. Dn. 9 V 1946 awansował na stopień komandora porucznika. W r.n. stanął na czele komisji ds. przebudowy struktury organizacyjnej MW w celu wzmocnienia organów zaopatrzenia i jednostek nadbrzeżnych oraz usprawnienia lądowej obrony Wybrzeża. Uzyskał wówczas wysokie oceny przełożonych (m.in. kontradmirałów Adama Mohuczego, Włodzimierza Steyera i Józefa Urbanowicza, szefa Sztabu Głównego MW kontradmirała por. Stanisława Mieszkowskiego). W r. 1947 opublikował opracowania: Wrzesień 1939 na Wybrzeżu („Przegl. Morski” R. 16 nr 1) i Kanonierki w kampanii wrześniowej 1939 roku („Marynarz Pol.” R. 2 nr 29–30). Dn. 22 VI 1949 został szefem Wydz. MW Sztabu Generalnego WP w Warszawie, od lipca w stopniu komandora. Dn. 2 XI t.r. przekazał Szefowi Sztabu Generalnego WP gen. Władysławowi Korczycowi Notatką służbową w sprawie aktualnego stanu Marynarki Wojennej, w której zawarł przemyślenia na temat zadań MW, stanu floty, baz i portów, oraz postulował nowe rozwiązania w zakresie struktury organizacyjnej i spraw personalnych. Korczyc wydał w r. 1950 pozytywną opinię o S-u, którego postawa polityczna nie wzbudzała wówczas żadnych zastrzeżeń przełożonych. Był też kilkakrotnie odznaczany, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, natomiast wniosek o nadanie Orderu Krzyża Grunwaldu III kl. został oddalony.
Dn. 7 XII 1951 marsz. Konstanty Rokossowski podpisał wniosek, przygotowany przez płk. Antoniego Skulbaszewskiego, zastępcę szefa Głównego Zarządu Informacji (GZI), o aresztowanie S-a pod zarzutem działalności dywersyjno-szpiegowskiej w ramach spisku istniejącego rzekomo w MW. Decyzję tę wykonano 10 XII t.r.. Wraz z S-em aresztowano jeszcze sześciu komandorów: Zbigniewa Przybyszewskiego, Roberta Kasperskiego, Kazimierza Kraszewskiego, Stanisława Mieszkowskiego, Wacława Krzywca i Mariana Wojcieszka. S., poddany brutalnemu śledztwu, przyznał się po kilku dniach do zarzucanych mu działań: przynależności do spiskowej organizacji wojskowej pod nazwą «Alarm», współkierowaniu nią w MW oraz roli łącznika z centralnymi ogniwami konspiracji. Konfrontowany w śledztwie z pozostałymi aresztowanymi, zgodnie z poleceniami śledczych, potwierdzał ich udział w spisku. Nie są znane metody, jakie zastosowano wobec S-a w trakcie przesłuchań, a które tak szybko doprowadziły do jego załamania. Istotny wpływ mógł mieć tu zły stan jego zdrowia oraz kryzys psychiczny wywołany nagłą śmiercią jedynego syna. S. podejmował potem kilkakrotnie próby odwołania zeznań, ale za każdym razem, poddany najprawdopodobniej przymusowi fizycznemu i psychicznemu, wycofywał się. W czasie sfingowanego procesu toczącego się w dn. 15, 16 i 19 VII 1952 przed Najwyższym Sądem Wojskowym (NSW) w gmachu GZI w Warszawie, potwierdził przypisywane mu zarzuty; oskarżał S-a prokurator Leonard Azarkiewicz, oficer radziecki, służący w WP. Dn. 21 VII t.r. wyrokiem NSW (sędziowie: płk Piotr Parzeniecki, ppłk Juliusz Krupski, mjr Teofil Karczmarz) został skazany na karę śmierci wraz z Przybyszewskim, Mieszkowskim, Wojcieszkiem i Kasperskim (dwaj pozostali oskarżeni – Krzywiec i Kraszewski – otrzymali kary dożywotniego więzienia). Dn. 24 VII skierował S. do prezydenta Bolesława Bieruta prośbę o zastosowanie prawa łaski, a do Zgromadzenia Sędziów NSW skargę rewizyjną zawierającą prośbę o złagodzenie kary. Zgromadzenie Sędziów postanowieniem z 13 VIII utrzymało wyrok w mocy, zaś Bierut decyzją z 19 XI odmówił skorzystania z prawa łaski w stosunku do S-a. Po procesie S. dalej był przesłuchiwany, łudzony zapewne możliwością ułaskawienia. Dn. 10 XII zapadła decyzja o wykonaniu wyroku śmierci i 12 XII 1952 został S. stracony przez rozstrzelanie w więzieniu mokotowskim. Następnego dnia zwłoki pogrzebano w tajemnicy przed rodziną, prawdopodobnie na wydzielonej części cmentarza Komunalnego na Powązkach.
Po zmianach politycznych 1956 r. NSW uchylił wyrok skazujący S-a na karę śmierci (24 IV), a w dwa dni potem Naczelna Prokuratura Wojskowa umorzyła przeciwko niemu postępowanie karne z braku dowodów winy. Pisemne zawiadomienie stwierdzające jego niewinność i całkowitą rehabilitację otrzymała wdowa 4 V t.r. od prokuratora generalnego PRL Mariana Rybickiego; rehabilitacja nie miała charakteru publicznego.
W r. 1984 na murach kościoła p. wezw. św. Michała Archanioła na Oksywiu została umieszczona tablica upamiętniająca prześladowanych oficerów MW z nazwiskiem m.in. S-a, figuruje ono także na tablicy pamiątkowej na gmachu Dowództwa MW w Warszawie.
S. był żonaty z Janiną z Drzewoskich (ur. 15 IX 1906), z małżeństwa tego miał syna Jerzego Krzysztofa (1934–1951), który zginął w Orlinkach pod Gdańskiem od wybuchu miny.
Kadry morskie Rzeczypospolitej, Red. J. K. Sawicki, Gd. 1996 II cz. 1;– Straceni w polskich więzieniach 1944–1956, L. 1994 s. 143; – http://www.bryll.pl/x-arch-zapiski-3.htm (wspomnienie E. Brylla o synu S-a, Jerzym); Ciesielski C., Komandor Jerzy Staniewicz (1903–1952) – szef Wydziału Marynarki Wojennej w Sztabie Generalnym, „Przegl. Morski” R. 42: 1989 nr 10 s. 61–8; tenże, Oficerowie Marynarki Wojennej przed sądami wojskowymi (1945–1952), „Roczn. Gdań.” 1992–3 nr 11 s. 67 (fot.), s. 70, 72, 74; tenże, Twórcy Polskiej Marynarki Wojennej. Uznanie i represje (1918–1946 – 1945–1951), Gdynia 1995; Dyskant J. W., Polska Marynarka Wojenna w 1939 roku, Gd. 2000 I; Mądzik M., Działalność Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny na Syberii w latach I wojny światowej, w: Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, Wr. 1998 (dot. Justyna Staniewicza); Obertyński E., Noc komandorów, Gdynia 1994; Poksiński J., Gdzie są pochowani rozstrzelani oficerowie?, „Polityka” 1989 nr 43; tenże, „Spisek w wojsku”. Victis honos, W. 1994 (poza indeksem s. 173–7, 179–81, 223–4, 226); tenże, Środowisko przedwojennych oficerów Marynarki Wojennej w latach represji stalinowskich w Polsce Ludowej, „Przegl. Morski” R. 42: 1989 nr 4 s. 90, 93–6; tenże, „TUN” Tatar–Utnik–Nowicki, W. 1992; tenże, Żołnierz sztabów. Komandor Jerzy Staniewicz – wybitny oficer sztabowy Marynarki Wojennej RP (1903–1952), „Argumenty” 1988 nr 43; Szkoła Podchorążych Piechoty. Księga pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930, Ostrów-Komorowo 1930 s. 468; – Roczn. oficerski, W. 1928, 1932; – Kuropieska J., Z powrotem w służbie, W. 1984; Taranienko Z., Nasze Termopile. Dokumenty terroru 1944–1956, W. 1993 s. 27, 282.; – CAW: sygn. 637/27/53 (akta personalne S-a), sygn. II/3/5 (relacja S-a dot. r. 1939).
Czesław Ciesielski